حیوة بن شریح تجیبیحَیْوَة بن شُرَیْح، حَیْوَة بن شُرَیْح بن صفوان بن مالک تُجیبی کِندی، محدّث و فقیه مصری قرن دوم می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - اشتباه شدن با حیوة بن شریح بن یزید حَضرَمی حِمْصی ۳ - تاریخ ولادت حیوة ۴ - نقل سیوطی در مورد حیوة ۵ - پدر حیوة ۶ - اساتید حیوة ۷ - نقل روایت از حیوة ۸ - توثیق حیوة ۹ - بودن حیوة در اسانید اهل سنت ۱۰ - تدریس فقه حیوة ۱۱ - پیشنهاد قضاوت به حیوة ۱۲ - نقل احادیث فقهی از حیوة ۱۳ - زهد و کرامات حیوة ۱۴ - وفات حیوة ۱۵ - تألیفات منسوب به حیوة ۱۶ - فهرست منابع ۱۷ - پانویس ۱۸ - منبع ۱ - کنیه حیوةدر بیش‌تر منابع کنیه او ابوزرعه [۱]
ابن حِبّان، کتاب الثقات، ج۶، ص۲۴۷، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
[۲]
یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۷، ص۴۷۸، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۳]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۴۰۴، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
و در برخی منابع، ابویزید [۵]
ابن جوزی، صفة الصفوة، ج۴، ص۳۰۹.، چاپ محمود فاخوری و محمد رواسقلعجی، حلب ۱۳۸۹ـ۱۳۹۳/۱۹۶۹ـ۱۹۷۳.
ذکر شده است.
۲ - اشتباه شدن با حیوة بن شریح بن یزید حَضرَمی حِمْصیوی را نباید با حیوة بن شریح بن یزید حَضرَمی حِمْصی (متوفی ۲۲۴) اشتباه گرفت. ۳ - تاریخ ولادت حیوةدرباره تاریخ ولادت و نخستین سالهای زندگی حیوة بن شریح بن صفوان اطلاعی در دست نیست. ۴ - نقل سیوطی در مورد حیوةسیوطی [۶]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و قاهرة، ج۱، ص۲۷۹، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷.
) او را از اتباع تابعین شمرده است.
۵ - پدر حیوةپدر وی فرمانده جماعتی بود که در ۱۱۷ به خونخواهی وُهیب یَحصَبی، بر ضد والی مصر، ولید بن رفاعه، شورش کردند [۷]
محمد بن یوسف کندی، ولاة مصر، ج۱، ص۹۹ـ۱۰۰، چاپ حسین نصّار، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۵۹.
و او احتمالا در همین شورش کشته شد، زیرا وفات وی در همین سال ذکر شده است. [۸]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۳، ص۳۴۶، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
۶ - اساتید حیوةربیعة بن یزید قصیر، عقبة بن مسلم، یزید بن ابی حبیب، و سلیم بن جبیر از مشایخ و استادان حیوة بودند. [۹]
ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۳، ص۳۰۶، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
[۱۰]
یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۷، ص۴۷۹، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۱۱]
محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۸۵، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۶ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بیتا).
۷ - نقل روایت از حیوةعبداللّه بن مبارک، عبداللّه بن وَهْب، ابوعبدالرحمان مُقری، لیث بن سعد و ابوعاصم نَبیل از وی حدیث روایت کرده‌اند. [۱۲]
ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۳، ص۳۰۶، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
[۱۳]
محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۸۵، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۶ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بیتا).
[۱۴]
یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۷، ص۴۷۹ـ۴۸۰.، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۸ - توثیق حیوةمنابع متقدم رجالی، حیوة را در نقل حدیث توثیق نموده‌اند. [۱۶]
احمد بن عبداللّه عجلی، تاریخ الثقات، ج۱، ص۱۳۸، به ترتیب علی بن ابی بکر هیثمی و تضمینات ابن حجر عسقلانی، چاپ عبدالمعطی قلعجی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴.
[۱۷]
ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۳، ص۳۰۶ـ۳۰۷، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
با وجود این، روایات ضعیفی نیز از او نقل شده است. [۱۸]
ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ج۱، ص۲۸۷ـ ۲۸۸، چاپ چارلز سی توری، نیوهاون ۱۹۲۲، چاپ افست بغداد (۱۹۶۸).
[۱۹]
ابن جوزی، کتاب الموضوعات، ج۱، ص۳۲۰، چاپ عبدالرحمان محمد عثمان، (بیروت) ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۹ - بودن حیوة در اسانید اهل سنتوی در اسناد بسیاری از روایات اهل سنّت، به ویژه احادیث کتب ستّه، قرار دارد. [۲۰]
محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۶، ص۲۲۱، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت (بیتا).
[۲۱]
مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح، ج۶، ص۵۸، بیروت: دارالفکر، (بیتا).
[۲۲]
مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح، ج۸، ص۶، بیروت: دارالفکر، (بیتا).
[۲۳]
سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، ج۱، ص۸۳، چاپ سعید محمد لحام، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
در کتابهای تاریخی نیز برخی گزارشهای او ثبت شده است. [۲۶]
ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ج۱، ص۸۲، چاپ چارلز سی توری، نیوهاون ۱۹۲۲، چاپ افست بغداد (۱۹۶۸).
[۲۷]
ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ج۱، ص۸۷، چاپ چارلز سی توری، نیوهاون ۱۹۲۲، چاپ افست بغداد (۱۹۶۸).
[۲۸]
ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ج۱، ص۱۷۶، چاپ چارلز سی توری، نیوهاون ۱۹۲۲، چاپ افست بغداد (۱۹۶۸).
۱۰ - تدریس فقه حیوةحیوة بن شریح ظاهراً مجلس تدریس فقه داشته است. [۲۹]
محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۸۶، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۶ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بیتا).
۱۱ - پیشنهاد قضاوت به حیوةدر سال ۱۴۴ منصب قضای مصر به او پیشنهاد شد، اما نپذیرفت. [۳۰]
ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ج۱، ص۲۴۱، چاپ چارلز سی توری، نیوهاون ۱۹۲۲، چاپ افست بغداد (۱۹۶۸).
[۳۱]
محمد بن خلف وکیع، اخبار القضاة، ص ۶۳۸، چاپ سعید محمد لحّام، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
۱۲ - نقل احادیث فقهی از حیوةاحادیثی فقهی نیز از وی نقل شده است. [۳۲]
عبدالسلام بن سعید سحنون، المُدَوَّنة الکبری، ج۱، جزء۱، ص۶۱، التی رواها سحنون بن سعید تنوخی عن عبدالرحمان بن قاسم عتقی عن مالک بن انس، قاهره ۱۳۲۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
[۳۳]
عبدالسلام بن سعید سحنون، المُدَوَّنة الکبری، ج۱، جزء۱، ص۲۰۰، التی رواها سحنون بن سعید تنوخی عن عبدالرحمان بن قاسم عتقی عن مالک بن انس، قاهره ۱۳۲۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
[۳۴]
عبدالسلام بن سعید سحنون، المُدَوَّنة الکبری، ج۲، جزء۴، ص۳۰۵، التی رواها سحنون بن سعید تنوخی عن عبدالرحمان بن قاسم عتقی عن مالک بن انس، قاهره ۱۳۲۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
۱۳ - زهد و کرامات حیوةزهد و پارسایی و کثرت عبادت حیوة را ستوده و او را مستجاب الدعوه و از بَکّائین دانسته‌اند. [۳۵]
یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۷، ص۴۸۱، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۳۶]
صفدی، الوافی، ج۱۳، ص۲۳۲.
حکایاتی نیز درباره کرامات و خوارق عاداتِ او نقل کرده‌اند. [۳۷]
محمد بن احمد ذهبى، كتاب تذكرةالحفاظ، ج ۱، ص ۱۸۵ـ۱۸۶، حيدرآباد، دكن ۱۳۷۶ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۸، چاپ افست بيروت (بى تا).
[۳۸]
ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۳، ص۶۲، (بیروت) ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۳۹]
عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، ج۱۱، ص۱۷۳، قم ۱۴۱۶ـ۱۴۲۲/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۲.
۱۴ - وفات حیوةدر بیش‌تر منابع، سال وفات او ۱۵۸ [۴۰]
یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۷، ص۴۸۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۴۱]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۴۰۵، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
[۴۲]
ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۳، ص۶۲، (بیروت) ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۴۳]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و قاهرة، ج۱، ص۳۰۰، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷.
) و در برخی منابع، سال ۱۵۹ ذکر شده است [۴۴]
ابن حِبّان، کتاب الثقات، ج۶، ص۲۴۷، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
[۴۵]
احمد بن محمد کلاباذی، رجال صحیح البخاری، ج۱، ص۲۱۳، المسمّی الهدایة و الارشاد فی معرفة اهل الثقة والسداد، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
به گفته واقدی، او بر اثر بیماری وبا درگذشت. [۴۶]
ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۱۰، ص۱۳۷، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۱۵ - تألیفات منسوب به حیوةدر منابع، تألیفی به او منسوب نیست، اما در گزارشی آمده که حیوة به شخصی سفارش کرد از کتاب‌هایش نگهداری کند ولی کوتاهی آن فرد سبب شد کسانی، از جمله ابن لُهَیعه، از آن‌ها استنساخ و بهره‌برداری کنند. [۴۷]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۸، ص۱۵، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
۱۶ - فهرست منابع(۱) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بیتا). (۲) ابن جوزی، صفة الصفوة، چاپ محمود فاخوری و محمد رواسقلعجی، حلب ۱۳۸۹ـ۱۳۹۳/۱۹۶۹ـ۱۹۷۳. (۳) ابن جوزی، کتاب الموضوعات، چاپ عبدالرحمان محمد عثمان، (بیروت) ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۴) ابن حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بیتا). (۵) ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، (بیروت) ۱۴۰۴/۱۹۸۴. (۶) ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت). (۷) ابن عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، چاپ چارلز سی توری، نیوهاون ۱۹۲۲، چاپ افست بغداد (۱۹۶۸). (۸) ابن کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۹) سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، چاپ سعید محمد لحام، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۱۰) عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم ۱۴۱۶ـ۱۴۲۲/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۲. (۱۱) محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت (بیتا). (۱۲) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳. (۱۳) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸. (۱۴) محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۶ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بیتا). (۱۵) عبدالسلام بن سعید سحنون، المُدَوَّنة الکبری، التی رواها سحنون بن سعید تنوخی عن عبدالرحمان بن قاسم عتقی عن مالک بن انس، قاهره ۱۳۲۳، چاپ افست بیروت (بیتا). (۱۶) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و قاهرة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷. (۱۷) صفدی، الوافی. (۱۸) احمد بن عبداللّه عجلی، تاریخ الثقات، به ترتیب علی بن ابی بکر هیثمی و تضمینات ابن حجر عسقلانی، چاپ عبدالمعطی قلعجی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴. (۱۹) احمد بن محمد کلاباذی، رجال صحیح البخاری، المسمّی الهدایة و الارشاد فی معرفة اهل الثقة والسداد، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷. (۲۰) محمد بن یوسف کندی، ولاة مصر، چاپ حسین نصّار، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۵۹. (۲۱) یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲. (۲۲) مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح، بیروت: دارالفکر، (بیتا). (۲۳) محمد بن خلف وکیع، اخبار القضاة، چاپ سعید محمد لحّام، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۱. ۱۷ - پانویس
۱۸ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حیوة بن شریح تجیبی»، شماره۶۷۰۴. رده‌های این صفحه : تراجم | محدثین اهل سنت
|